De crisis rond het coronavirus stelt onze samenleving en onze gezondheidszorg zwaar op de proef. Maar het is ook een test voor leiderschap. Zo publiceerde The New England Journal of Medicine begin oktober een artikel waarin de gehele redactie van het tijdschrift – geheel tegen de gewoonte in – een oordeel velde over het politiek leiderschap in de VS. Het was een vernietigend oordeel – en dan druk ik me nog mild uit. Nu zijn de VS en Nederland niet echt vergelijkbaar, maar het artikel zette me wel aan het denken. Wat is goed leiderschap in tijden van corona?
Gelukkig is er veel goed leiderschap, al is het niet altijd even goed zichtbaar. Eerder dit jaar kreeg ik bijvoorbeeld een uitnodiging van de voorzitter van seniorenvereniging KBO-Brabant, Leo Bisschop. Hij vroeg me om met zijn achterban in gesprek te gaan over ´code zwart´. Door de aandacht voor de triagedraaiboeken leefden er grote zorgen bij zijn leden. Dat was voor hem een reden om ons uit te nodigen om in gesprek te gaan met zijn achterban, en uit te leggen wat er precies in de draaiboeken staat en waarom we die keuzes zo maken. Ik zag er eerlijk gezegd wel een beetje tegenop, gezien de heftigheid van de discussie. Maar door de manier waarop Bisschop de discussie leidde schiep hij ruimte voor ieders zorgen, en ontstond er begrip. Dat is leiderschap.
Ook veel artsen tonen leiderschap. Wat Diederik Gommers deed toen een groep jongeren opstond met #ikdoenietmeermee, dat is heel zichtbaar. Minder zichtbaar, maar zeker zo belangrijk, is het in de dagelijkse praktijk: meer nog dan anders moeten we laten zien dat we – samen met de patiënt - weloverwogen beslissingen nemen, altijd gebaseerd op onze kennis en expertise. Ieder van ons is zich bewust van de bijzondere omstandigheden en de bijzondere eisen die deze periode aan ons stelt- niet alleen medisch, maar ook ethisch. Leiderschap past bij de rol van de moderne dokter: de arts als spil, als moreel kompas en autonoom denker, als leider in zowel de organisatie ván als de discussie óver de gezondheidszorg.
Ons leiderschap, zichtbaar en onzichtbaar is nu bitter hard nodig. Met de houding “Het mag eigenlijk niet, maar we doen het toch” gaat het verkeerd. Het is cruciaal dat Nederland zich collectief weer veel strakker aan de voorzorgsmaatregelen houdt: houd afstand, was je handen, draag een mondkapje. Als de GGD’s overlopen en de IC’s moeten worstelen om elke patiënt een bed te geven, dan moeten we doen wat in onze macht ligt om de mensen om ons heen te overtuigen zich aan de maatregelen te houden. Veel artsen doen dat gelukkig. Dat vind ik ook leiderschap, al is het minder zichtbaar. Ik ben jullie, en mensen zoals Leo Bisschop, dankbaar.
René Héman, voorzitter artsenfederatie KNMG
Ben je arts en wil je reageren op dit artikel, stuur dan een mail naar communicatie@fed.knmg.nl