Maandag 26 augustus vond in Den Haag de zitting plaats in de strafzaak tegen een specialist ouderengeneeskunde die in 2016 euthanasie uitvoerde bij een wilsonbekwame patiënte met dementie. Het OM vindt de arts schuldig, maar eist geen straf. KNMG-voorzitter René Héman: “De arts wordt beschuldigd van moord, dat is een enorme dreun en het grijpt ons aan.”
De situatie in deze zaak betrof een wilsonbekwame patiënte met gevorderde dementie die in een eerdere fase van de dementie een schriftelijk euthanasieverzoek had opgesteld. De specialist ouderengeneeskunde heeft op basis van dit schriftelijk euthanasieverzoek euthanasie uitgevoerd.
De persofficier van het Openbaar Ministerie (OM) legt in een video uit waar in deze strafzaak naar gekeken wordt: “In hoeverre moet je als arts nog in gesprek met een dementerende patiënt als deze reeds een eerder geschreven euthanasieverklaring heeft? De patiënt in deze zaak had aangegeven dat zodra zij in een verpleeghuis terecht zou komen, zij euthanasie wilde, en ook als de tijd er rijp voor was." Deze verklaring was volgens het OM niet ondubbelzinnig en daarnaast is het de vraag wat zij bedoelde met ‘als de tijd er rijp voor was’. Ook gaf zij, eenmaal in het verpleeghuis, wisselende signalen af: het ene moment gaf zij aan dood te willen en op andere momenten juist niet.
Volgens KNMG-voorzitter René Héman gaat het in dit soort situaties om een uiterst complexe afweging voor artsen: “Als arts zie je lijden en dat wil je het liefst wegnemen. De wet eist wel dat iemand op dát moment ondraaglijk lijdt. Maar hoe stel je dat vast als je niet meer met iemand kunt communiceren over het lijden? Hoe weet je dat iemand nog steeds de wens heeft om te overlijden als hij dit door dementie niet meer kan bevestigen? Of als diegene tevreden in zijn stoel zit? Dit zijn moeilijk te beantwoorden vragen, waar we als beroepsgroep ook onderzoek naar doen. Met het project Euthanasie bij dementie willen we tot een visie komen die dokters houvast geeft om samen met patiënten en hun naasten tot goede afwegingen te komen over euthanasie in de verschillende fasen van dementie. Wel vind ik het belangrijk te benadrukken dat elke patiënt en situatie uniek is en elke dokter altijd zijn eigen afwegingsruimte behoudt.”
Héman: “Voor de specialist ouderengeneeskunde zelf moet het erg zwaar zijn, eerst twee tuchtzaken en nu een strafzaak. Ook voor de naasten van de patiënte is het erg emotioneel belastend. Zoals het OM ook aangeeft heeft de arts naar eer en geweten gehandeld en altijd open kaart gespeeld. Daarnaast schrik je als beroepsgroep. Het is de eerste strafzaak sinds de euthanasiewet. Het geeft ook een druk op artsen die met soortgelijke situaties te maken krijgen: je kan in het uiterste geval strafrechtelijk worden vervolgd. Het is tegelijk goed als de strafrechter aangeeft hoeveel ruimte de euthanasiewet biedt in dit soort situaties.”
Deze zaak roept een aantal vragen op. Want waarom buigt de strafrechter zich over deze zaak, terwijl de tuchtrechter er al over geoordeeld heeft? In dit artikel wordt hier dieper op ingegaan.
Ben je arts en wil je reageren op dit artikel, stuur dan een mail naar communicatie@fed.knmg.nl