Euthanasie bij psychiatrische patiënten is heel complex. Euthanasie moet daarbij blijven wat het is: buitengewoon handelen. Dit schrijven voorzitters Damiaan Denys (NVvP) en René Héman (KNMG) vandaag in NRC Handelsblad.
Op 28 september 2018 verscheen de geactualiseerde richtlijn ‘Levensbeëindiging op verzoek in de psychiatrie’. In dit licht en mede naar aanleiding van het NVVE-congres op 11 oktober 2018 ‘Euthanasie als behandeloptie bij psychiatrisch lijden?’ geven voorzitters Damiaan Denys (NVvP) en René Héman (KNMG) in het opiniestuk de medische context aan. “Patiënten met een euthanasiewens zeggen eigenlijk: ‘ik wil zo niet sterven’. Een psychiatrische patiënt zegt daarentegen: ‘ik wil zo niet leven’. Dat maakt de afwegingen van een arts bij een dergelijk verzoek extra complex.”
Opiniestuk NRC Handelsblad 8 oktober 2018 *)
Psychiaters worden dagelijks geconfronteerd met patiënten met een doodswens. Sommige patiënten ervaren hun lijden als uitzichtloos en zien maar één uitweg: een einde aan dit leven. Soms doen zij een concreet euthanasieverzoek en kan de arts oordelen dat er reden is om aan dat verzoek tegemoet te komen. Toch schrikken wij van de titel van het congres dat de NVVE op 11 oktober houdt onder de titel ‘Euthanasie als behandeloptie bij psychiatrisch lijden?’
Wij vinden dat deze door de NVVE gestelde vraag onbeantwoord moet blijven, omdat de vraag sprekender is dan het antwoord. In onze medische praktijk zien wij elke dag hoe ernstig en uitzichtloos het lijden van de psychiatrische patiënt is. We zien hoe moeilijk de weg is om vanuit een zware depressie of schizofrenie terug te komen in de ‘gezonde wereld’. Hoe zwaar dat is voor een patiënt en voor zijn naasten. Vaak lukt het om de situatie van de patiënt te verbeteren en dat streven moet voorop blijven staan. In sommige gevallen kunnen ook wij niet anders concluderen dan dat het lijden voor deze patiënt ondraaglijk en uitzichtloos is en geen andere oplossingen mogelijk zijn. In 2017 deden artsen 83 keer melding van euthanasie vanwege lijden door een psychiatrische aandoening.
En toch is euthanasie in de psychiatrische praktijk geen gewoon medisch handelen. De euthanasiewet in Nederland is helder over de regels waaraan moet worden voldaan. Er moet sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, waarbij er geen andere redelijke oplossing meer is. De patiënt moet op vrijwillige en weloverwogen wijze zelf tot dat verzoek komen. In de meeste somatische ziektebeelden gaat het bij euthanasie om patiënten in het laatste stadium van een ongeneeslijke ziekte waarvoor geen behandeling meer mogelijk is. Ook zonder euthanasie zouden zij binnen afzienbare tijd overlijden. De patiënt vraagt om euthanasie, omdat hij een draaglijke dood wil. Hij zegt eigenlijk: ‘ik wil zo niet sterven’. De psychiatrische patiënt zegt daarentegen: ‘ik wil zo niet leven’.
Euthanasie in psychiatrie is complexer. Zo kan de doodswens een symptoom zijn van de aandoening waaraan de patiënt lijdt. Dat maakt de vraag of de patiënt ‘vrijwillig’ en ‘weloverwogen’ tot zijn verzoek komt moeilijker te beantwoorden. Wie een ernstige depressie heeft, ziet vaak geen uitweg meer – het is een wezenskenmerk van de aandoening. Het is dus een zware opgave om een depressieve patiënt ervan te overtuigen dat die uitweg er wel is, en behandeling mogelijk is.
Euthanasie moet daarom buitengewoon handelen blijven. Want zeker in de psychiatrie kan de mogelijkheid tot euthanasie de patiënt verleiden tot het afzien van een zware en soms hopeloos moeilijke behandeling. Hoewel behandeling soms onaantrekkelijker lijkt, moet dit toch vanzelfsprekender blijven.
Nederland mag trots zijn op de verworven vrijheid van euthanasie. Ook in de psychiatrie. Maar we moeten ervoor waken dat de praktijk zorgvuldig wordt uitgevoerd. Euthanasie is het slotstuk van een langdurig en intens gesprek tussen arts en patiënt. Euthanasie mag niet terecht komen in de sfeer van gewoon of vanzelfsprekend behandelen. Euthanasie is geen recht van de patiënt – en geen plicht voor de arts. Euthanasie moet blijven wat het is: buitengewoon handelen.
Damiaan Denys (NVvP) en René Héman (KNMG)
*) Dit artikel verscheen op 8 oktober 2018 als opiniestuk in NRC Handelsblad. Op 28 september 2018 verscheen de geactualiseerde richtlijn ‘Levensbeëindiging op verzoek in de psychiatrie’. In dit licht en mede naar aanleiding van het NVVE-congres op 11 oktober 2018 ‘Euthanasie als behandeloptie bij psychiatrisch lijden?’ geven voorzitters Damiaan Denys (NVvP) en René Héman (KNMG) in het opiniestuk de medische context aan.
Ben je arts en wil je reageren op dit artikel, mail dan naar communicatie@fed.knmg.nl.
Geef uw reactie