Dossier / bijgewerkt: 11 juni 2020
Sinds 1 januari 2011 is de richtlijn "Overdracht van medicatiegegevens in de keten" van kracht. Op grond van deze richtlijn dient iedere zorgverlener (zoals een arts) bij het voorschrijven, toedienen of afleveren van medicatie te beschikken over een actueel medicatieoverzicht van de patiënt. Dit medicatieoverzicht moet meeverhuizen naar de volgende zorgverlener van de patiënt.
De richtlijn dient om het aantal fouten bij medicatieoverzicht te verminderen en zo de patiëntveiligheid vergroten. De IGZ ziet toe op de naleving van de richtlijn.
“Ik ben huisarts en heb van de politie het verzoek gekregen om het volledige medisch dossier van een overleden baby te overleggen. Er is sprake van een shaken-baby-syndroom. De moeder is verdachte. Er zijn geen andere kinderen in het gezin. De ouders hebben toestemming gegeven om informatie uit te wisselen. In het dossier staat in mijn ogen weinig belastende informatie over de moeder. Morgen komt de politie het dossier ophalen. Mag ik - gezien het feit dat hier sprake is van een vordering - het volledige medisch dossier verstrekken aan de politie?”
Uitgangspunt is dat het beroepsgeheim voortduurt na de dood van de patiënt. Een arts mag vrijwel nooit gegevens over een overleden patiënt verstrekken aan derden, zoals de politie. Uitzondering: als nabestaanden in hun belangen worden geschaad, bijvoorbeeld doordat de patiënt is overleden als gevolg van een beroepsfout, dan kan de toestemming van de overleden patiënt worden verondersteld.
De KNMG vindt dat informatie uit een medisch dossier mag worden verstrekt aan politie of justitie als de patiënt (of diens vertegenwoordiger) toestemming heeft gegeven of als er sprake is van een ‘conflict van plichten’. Omdat de wettelijke vertegenwoordiging door de ouders eindigt met het overlijden van het kind, kunnen de ouders geen rechtsgeldige toestemming geven voor de gegevensverstrekking. Verstrekken door de arts mag op grond van conflict van plichten als dat noodzakelijk is, bijvoorbeeld om andere kinderen in het gezin te beschermen. Een risico voor andere kinderen is in deze casus echter niet aan de orde.
Het kan zijn dat na de weigering informatie te verstrekken aan de politie, vervolgens de Officier van Justitie (een afschrift van) het medisch dossier van het kind opeist of - zoals dat juridisch heet - vordert. Een arts is niet verplicht zo’n vordering te honoreren. Daarvoor heeft de arts nu juist een verschoningsrecht. De rechtspraak bevestigt dat slechts in zeer uitzonderlijke omstandigheden het belang van de waarheidsvinding voorrang heeft op het verschoningsrecht van artsen. Zeer uitzonderlijke omstandigheden zijn tot nu toe slechts aangenomen door de rechter (Hoge Raad) wanneer de verschoningsgerechtigde (arts) zelf werd verdacht van een strafbaar feit. De KNMG raadt artsen af om zelf af te wegen of er sprake is van ‘zeer uitzonderlijke omstandigheden’. Die afweging kan beter door de rechter worden gemaakt, omdat die over meer informatie beschikt die voor de afweging relevant kan zijn.
Justitie en de verschoningsgerechtigde arts kunnen wel overeenkomen om het volledige medisch dossier voor te leggen aan een forensisch arts of het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). De forensisch arts of het NFI kan dan beoordelen of en in hoeverre medische gegevens uit het dossier aan het OM kunnen en moeten worden verstrekt.
De KNMG adviseert de arts om in een casus als deze geen informatie aan de politie te verstrekken. De toestemming van ouders is juridisch gezien niet doorslaggevend. Wel kan de arts zich tegenover justitie bereid verklaren om de gevraagde informatie beschikbaar te stellen aan een forensisch arts of aan het NFI, die vervolgens beoordeelt of en zo ja welke informatie aan het OM moet worden verstrekt.
Hoe ga ik om met een verzoek tot overdracht van het dossier van een kind aan een nieuwe arts na echtscheiding?
Een gezin is al jaren patiënt in mijn huisartsenpraktijk. Recentelijk zijn de ouders gescheiden. Ze hebben gezamenlijk het gezag over hun kinderen van 11 en 8 jaar. De moeder is met de kinderen verhuisd en vraagt me om de dossiers van haar en de kinderen over te dragen aan een huisarts in hun nieuwe woonplaats. De vader geeft echter geen toestemming om de kinderen te laten overschrijven en hun dossiers naar de nieuwe huisarts op te sturen. Het jongste kind heeft ernstige allergieën. Ik vind het voor de zorg aan het kind belangrijk dat een nieuwe huisarts dit weet. Mag ik de dossiers toesturen aan mijn collega?
De ouders hebben gezamenlijk gezag. Daarom moeten beide ouders toestemming geven om de kinderen over te schrijven naar een nieuwe huisarts en om hun dossiers over te dragen. Nu de vader toestemming weigert, ontstaat een patstelling. De kinderen hebben in hun nieuwe woonplaats wel huisartsenzorg nodig. Als de vader blijft weigeren, kunt u kiezen voor een pragmatische oplossing. U stuurt dan een kopie van het dossier van het jongste kind (met ernstige allergieën) naar de nieuwe huisarts, op grond van ‘goed hulpverlenerschap’. U informeert beide ouders hierover. Het originele dossier houdt u zelf.
Hoofdregel
Bij gezamenlijk gezag zijn beide ouders wettelijke vertegenwoordigers van het kind. Omdat de kinderen jonger zijn dan 12 jaar, heeft de arts toestemming van beide ouders nodig om de kinderen over te schrijven naar een nieuwe arts en daarbij hun medisch dossier over te dragen.
Uitzondering
De wet biedt de arts de ruimte om toch te handelen als één van de ouders toestemming weigert, namelijk als de arts door niet te handelen niet de zorg van een goed hulpverlener betracht.[1]
De arts kan zich beroepen op goed hulpverlenerschap:
als hij als hulpverlener in het belang van het kind wel móet handelen; en
als de motieven van de ouder om toestemming te weigeren, evident niet zijn ingegeven door het belang van het kind, maar door zijn eigen subjectieve mening of belangen; en
als het gaat om een ingrijpende behandeling, waarbij het vanuit het medisch belang van het kind niet verantwoord is om bijvoorbeeld vervangende toestemming van een rechter af te wachten.
De daadwerkelijke overschrijving naar de nieuwe huisarts lijkt niet zo spoedeisend dat de arts niet kan wachten tot een rechter hiervoor vervangende toestemming geeft. Toch is het belangrijk dat de kinderen op korte termijn goede huisartsenzorg krijgen in hun nieuwe woonplaats en dat hun nieuwe huisarts toegang heeft tot hun medische gegevens. Dit geldt zeker gezien de medische toestand van de jongste.
Als de huisarts – ook na een klemmend beroep op de weigerende ouder – niet van beide ouders toestemming krijgt voor de inschrijving bij een nieuwe huisarts, ontstaat een patstelling. De arts kan dan een pragmatische oplossing kiezen en beide ouders laten weten dat hij een afschrift van in ieder geval het dossier van het jongste kind overdraagt aan de nieuwe huisarts, maar zelf het origineel houdt.[2] Zo stelt hij het belang van de kinderen bij goede zorg voorop. De arts moet wel rekening houden met de bevoegdheden van de gezagdragende ouder die de toestemming weigert. Dit kan door:
deze te informeren over de pragmatische oplossing; en
daarbij door te geven bij welke nieuwe huisarts de ouder terechtkan met vragen over de zorg van zijn kinderen.
Wordt de patstelling hierdoor niet doorbroken? Dan kan de ouder die wel toestemming geeft, bij de rechtbank eventueel een procedure starten voor vervangende toestemming om de kinderen daadwerkelijk te laten overschrijven naar de nieuwe huisarts.
Achtergrondinformatie bij dit praktijkdilemma vindt u in paragraaf 3.2 ‘Gezag na echtscheiding’ en 4.5 ‘Weigerende ouder(s)’ in de KNMG-wegwijzer toestemming en informatie bij behandeling van minderjarigen.
[1] Artikel 7: 465 lid 4 BW.
[2] Zie ook CTG, 17-11-2016, ECLI:NL:TGZCTG:2016:343.