Dossiers

Dossier / bijgewerkt: 15 juni 2020

Voorbehouden handelingen

Voorbehouden handelingen zijn handelingen die, als een ondeskundige ze zou uitvoeren, onaanvaardbare risico’s met zich meebrengen voor de patiënt. Daarom mogen alleen artsen en andere bevoegde zorgverleners deze handelingen zelfstandig indiceren en verrichten. Welke handelingen voorbehouden zijn en wie ze mogen uitvoeren, staat in de Wet BIG.

Bevoegde zorgverleners

In totaal zijn er 14 categorieën voorbehouden handelingen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het geven van injecties, het voorschrijven van geneesmiddelen, het toedienen van narcose en verrichten van heelkundige handelingen. Deze handelingen mogen alleen worden uitgevoerd door:

• Zelfstandig bevoegde zorgverleners, zoals artsen.
• Voor bijvoorbeeld tandartsen, verloskundigen en onder voorwaarden ook physician assistants en verpleegkundig specialisten geldt dat zij zelfstandig bevoegd zijn voor specifieke handelingen.  
• Beroepsbeoefenaren kunnen bij wijze van experiment tijdelijk en onder voorwaarden bepaalde zelfstandige bevoegdheden krijgen. Zie hieronder onder Andere beroepen;
• Niet zelfstandig bevoegde zorgverleners die de handeling uitvoeren in opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om verzorgenden en helpenden.

Sinds 2012 zijn ook de physician assistant en de verpleegkundig specialist bevoegd om onder randvoorwaarden zelfstandig bepaalde voorbehouden handelingen te indiceren en te verrichten. Op www.wiemagwat.nl leest u meer over welke beroepsgroepen welke handelingen mogen verrichten en welke voorwaarden daarvoor gelden.

Voorwaarden voor de uitvoering van voorbehouden handelingen

Niet zelfstandig bevoegde zorgverleners mogen voorbehouden handelingen alleen uitvoeren als:

• ze daarvoor opdracht hebben gekregen van een zelfstandig bevoegde zorgverlener;
• ze bekwaam zijn om de handeling uit te voeren;
• de opdrachtgever zo nodig aanwijzingen geeft voor de uitvoering van de handeling en daar ook toezicht op houdt. 

Handreikingen

Goed omgaan met voorbehouden handelingen vraagt om heldere afspraken over de taken en verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg.  Daartoe heeft de KNMG in 2010 de Handreiking verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg ontwikkeld.

In samenwerking met de beroepsvereniging voor verpleegkundigen heeft de KNMG in 2002 het document Voorbehouden handelingen in de praktijk opgesteld. Dit document geeft richtlijnen voor de samenwerking tussen artsen, verpleegkundigen en verzorgenden als het gaat om voorbehouden handelingen.

Voor de implementatie van de zelfstandige bevoegdheden van de physician assistant en de verpleegkundig specialist heeft de KNMG in 2012, in samenwerking met anderen, de Handreiking implementatie taakherschikking in de zorg ontwikkeld.

Andere beroepen

• Klinisch technologen zijn sinds 1 januari 2014 tijdelijk, bij wijze van experiment, bevoegd om bepaalde voorbehouden handelingen zelfstandig te verrichten. Sinds 2017 geldt dit ook voor bachelors medische hulpverlening.

• Voor bepaalde beroepen, zoals ambulanceverpleegkundige, geldt een functioneel zelfstandige bevoegdheid. Dit betekent dat zij in opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener voorbehouden handelingen mogen uitvoeren, zonder tussenkomst en toezicht van de opdrachtgever.

KNMG standpunten | richtlijnen | informatie

KNMG nieuws en columns