Dossier / bijgewerkt: 15 juni 2020
Bepaalde geneesmiddelen zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar; de zogenoemde UR-geneesmiddelen. De wet bepaalt welke beroepsbeoefenaren bevoegd zijn om UR-geneesmiddelen voor te schrijven. Van oudsher waren dat drie beroepen: artsen, tandartsen en verloskundigen.
In 2012 hebben verpleegkundig specialisten en physician assistants onder voorwaarden ook een voorschrijfbevoegdheid gekregen. Zij mogen voorschrijven binnen hun deskundigheidsgebied en voor zover het om minder complexe, routinematige recepten gaat waarvan de risico’s te overzien zijn. Bovendien moet volgens landelijk geldende richtlijnen, standaarden en daarvan afgeleide protocollen worden gehandeld. Welke UR-geneesmiddelen dit zijn moet lokaal bepaald worden zie Handreiking implementatie taakherschikking (PDF).
Ook sommige gespecialiseerde verpleegkundigen mogen geneesmiddelen voorschrijven, maar alleen bepaalde geneesmiddelen. Zij hebben een aanvullende opleiding met een aparte module farmacotherapie afgerond. Het gaat om diabetesverpleegkundigen, verpleegkundigen op het gebied van astma en COPD en oncologieverpleegkundigen. Diabetesverpleegkundigen mogen alleen bloedglucoseregulerende geneesmiddelen voorschrijven, verpleegkundigen op het gebied van astma en COPD alleen inhalatiemedicatie, en oncologieverpleegkundigen alleen antidiarrhoica, anti-emetica, benzodiazepinen, laxantia, middelen van pijnbestrijding en secretieremmers. Aan deze voorschrijfbevoegdheid zijn verder als voorwaarden verbonden dat een arts een diagnose (diabetes, astma/COPD, kanker) moet hebben gesteld en dat richtlijnen, standaarden en protocollen worden gevolgd. Het is daarnaast belangrijk om in de praktijk afspraken te maken over samenwerking tussen artsen en verpleegkundigen.
Andere beroepsbeoefenaren, zoals bijvoorbeeld doktersassistentes en praktijkondersteuners, mogen geen recepten schrijven. Ook niet in opdracht van een arts. Wel mogen zij zogenaamd voorwerk verrichten door het recept te schrijven waarna de arts het controleert en autoriseert. Een dergelijke werkwijze wordt vaak gebruikt bij herhalingsrecepten. Een arts mag niet vooraf een blanco receptpapier ondertekenen waarop de doktersassistente het recept vervolgens invult.
Als huisarts ontvang ik dagelijks vele verzoeken om een herhaalrecept. In mijn praktijk werken ook een assistente, verpleegkundig specialist, gespecialiseerd verpleegkundige en een praktijkondersteuner. Moet ik voor allen recepten autoriseren? Wie zijn eigenlijk zelfstandig bevoegd tot het voorschrijven van geneesmiddelen?
Artsen, tandartsen en verloskundigen mogen zelfstandig recepten uitschrijven zolang zij in het BIG-register staan ingeschreven. Verpleegkundig specialisten (VS) en physician assistants (PA) hebben een (tijdelijke) voorschrijfbevoegdheid. De wet biedt daarnaast de mogelijkheid om aan bepaalde verpleegkundigen een voorschrijfbevoegdheid toe te kennen. Andere dan deze beroepsbeoefenaren mogen dus niet zelfstandig een geneesmiddel voorschrijven.
Bepaalde geneesmiddelen zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar; de zogenoemde UR-geneesmiddelen. In de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) is bepaald welke beroepsbeoefenaren bevoegd zijn om recepten voor UR-geneesmiddelen te schrijven. Van oudsher zijn dat drie beroepen: artsen, tandartsen en verloskundigen. Zij mogen binnen hun deskundigheidsgebied en voor zover zij bekwaam zijn voorschrijven.
In 2012 hebben verpleegkundig specialisten en physician assistants bij wijze van experiment en voor een periode van vijf jaar een voorschrijfbevoegdheid gekregen. De wet stelt een aantal voorwaarden aan die bevoegdheid. Zij mogen geneesmiddelen voorschrijven:
Daarbij moet volgens landelijk geldende richtlijnen, standaarden en daarvan afgeleide protocollen worden gehandeld. Welke UR-geneesmiddelen dit exact zijn is afhankelijk van de lokale situatie. Hierover moeten afspraken gemaakt worden (zie Handreiking implementatie taakherschikking).
De wet biedt daarnaast de mogelijkheid aan de minister om bepaalde groepen verpleegkundigen een voorschrijfbevoegdheid toe te kennen.
Van deze mogelijkheid heeft de minister gebruik gemaakt voor:
Aan de voorschrijfbevoegdheid zijn voorwaarden verbonden. Een van de voorwaarden is dat een arts eerst een diagnose (diabetes, astma of COPD) moet hebben gesteld. Bovendien moeten richtlijnen, standaarden en protocollen worden gevolgd. Het is daarnaast belangrijk om in de praktijk afspraken te maken over samenwerking tussen artsen en verpleegkundigen. Het gaat niet om een brede voorschrijfbevoegdheid, maar om een beperkt aantal geneesmiddelen. Diabetesverpleegkundigen mogen alleen bloedglucoseregulerende geneesmiddelen voorschrijven, verpleegkundigen op het gebied van astma en COPD alleen inhalatiemedicatie en oncologieverpleegkundigen alleen antidiarrhoica, anti-emetica, benzodiazepinen, laxantia, middelen van pijnbestrijding en secretieremmers.
Andere beroepsbeoefenaren, zoals bijvoorbeeld doktersassistentes en praktijkondersteuners, mogen geen recepten schrijven. Ook niet in opdracht van een arts. Wel mogen zij zogenaamd voorwerk verrichten door het recept te schrijven waarna de arts het recept controleert en vervolgens autoriseert. Een dergelijke werkwijze wordt vaak gebruikt bij herhalingsrecepten. De werkwijze waarbij de arts vooraf blanco receptpapier ondertekend en de doktersassistente het recept vervolgens invult, wordt als onjuist beschouwd.
Ik ben als internist werkzaam in een ziekenhuis. Sinds een aantal jaar werken wij naar volle tevredenheid samen met physician assistants* (PA). Recent hebben wij onze samenwerkingsafspraken geëvalueerd. Nu blijkt dat de PA’s ook geneesmiddelen willen voorschrijven. Mogen zij dat eigenlijk?
Artsen, tandartsen en verloskundigen mogen recepten uitschrijven zolang zij in het BIG-register staan ingeschreven. Sinds 1 januari 2012 hebben ook verpleegkundig specialisten (VS) en physician assistants (PA) een voorschrijfbevoegdheid. Die bevoegdheid is bij wijze van experiment voor vijf jaar door de minister toegekend.
Bepaalde geneesmiddelen zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar; de zogenoemde UR-geneesmiddelen (Uitsluitend op Recept). In de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) is bepaald welke beroepsbeoefenaren bevoegd zijn om recepten voor UR-geneesmiddelen te schrijven. Van oudsher zijn dat drie beroepsbeoefenaren: artsen, tandartsen en verloskundigen. Zij mogen voorschrijven binnen hun deskundigheidsgebied en voor zover zij bekwaam zijn.
In 2012 hebben physician assistants bij wijze van experiment voor een periode van vijf jaar een voorschrijfbevoegdheid gekregen. Na die periode volgt een evaluatie. De wet stelt een aantal voorwaarden aan deze bevoegdheid.
Physician Assistants mogen geneesmiddelen voorschrijven:
Bovendien moeten zij daarbij handelen volgens landelijk geldende richtlijnen, standaarden en daarvan afgeleide protocollen. Welke UR-geneesmiddelen dit exact zijn is afhankelijk van de lokale situatie. Hierover moeten artsen en PA’s en VP’s gezamenlijk afspraken maken. De KNMG-handreiking Implementatie Taakherschikking kan hierbij behulpzaam zijn.
* Een physician assistant is een zorgprofessional die in het medische domein werkt en de HBO-master Physician Assistant heeft gevolgd. De PA kan minder complexe, routinematige taken van de arts overnemen.