Kathinka Peels, voorzitter van ons KNMG district Zuidoost-Brabant heet alle deelnemers welkom thuis en in de Verkadefabriek te Den Bosch. Na afloop wordt een verzoek tot evaluatie over inhoud en vorm digitaal toegestuurd. We zijn zeer zeker blij met jullie fysieke aanwezigheid ook! Er zitten 30 deelnemers in de zaal en via de livestream volgen 80 deelnemers deze bijeenkomst. Kathinka vertelt haar persoonlijk verhaal. In een carrière heb je zo’n 50% kans op een tuchtklacht. Vaak komt het uit een onverwachte hoek. In mijn geval ging het om een second opinion, en ik voelde de onvrede bij de patiënt niet en zag ook niks aparts. Hoe te handelen wil je weten, kun je aan deze info komen en hoe? Dit alles komt aan bod deze avond. Vervolgens geeft Kathinka het woord aan de moderator van deze avond, Francisca Hardeman, beleidsadviseur KNMG. Francisca introduceert de sprekers van vanavond en legt uit dat vragen gesteld kunnen worden in de zaal en via de chat. De chatmaster van deze avond is Bregtje Hermans, secretaris bestuur KNMG district ZOB. Na 2 sprekers gaan we uiteen in break-out rooms en in tafelgroepen in de zaal om onderling ervaringen uit te wisselen. Hierna volgt een korte terugkoppeling vanuit de verschillende groepen. Er volgt een uitleg over het gebruik van het programma Sendsteps, dit om de interactieve vragen te kunnen beantwoorden.
Er volgen twee vragen vooraf aan alle deelnemers.
Mijn idee van een tuchtklacht:
• Dat zal mij niet gebeuren! Ik doe er alles aan om een klacht te voorkomen. (1,0%)
• Dat lijkt me het ergste wat mij als arts kan overkomen. (7,1%)
• Vervelend als je een klacht krijgt, maar ik ben een mens, dus maak weleens een fout. (40,1%)
• Dat hoort er nu eenmaal bij. Ik ga er helemaal vanuit dat ik een aantal tuchtklachten krijg in mijn artsenloopbaan. (19,0%)
• Een mooie kans om iets te leren wat de volgende keer beter kan. (2,9%)
Persoonlijke ervaring met een tuchtklacht:
• Ik heb nog nooit een tuchtklacht gehad. (76,2%)
• Ik zit momenteel in een tuchtklachtprocedure. (6,3%)
• Ik heb één keer een tuchtklacht gehad. (13,8%)
• Ik heb meerdere keren een tuchtklacht gehad. (3,8%)
Tuchtrecht, hoe werkt het?
Anneloes Rube is adviseur gezondheidsrecht KNMG. De rechtsregels om de discipline in een organisatie of beroepsgroep te regelen, vormen het medisch tuchtrecht. Sedert 1997 is dit vastgelegd in de BIG-wet. Het doel van het tuchtrecht is het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de gezondheidszorg. De repressieve functie van het tuchtrecht heeft tot doel om disfunctionerende beroepsgenoten te corrigeren en soms van de beroepsuitoefening uit te sluiten. De preventieve functie beoogt de norm voor het professioneel handelen te verduidelijken en aan te scherpen. De beoordeling vindt plaats door juristen en vakgenoten. Er vallen 11 beroepsgroepen onder het tuchtrecht en het heeft een verplicht karakter en is individueel gericht.
Er zijn zo’n 1600 klachten per jaar, 70% hiervan zijn gericht tegen een arts en meestal zijn dit huisartsen, psychiaters of bedrijfsartsen. Er zijn 5 Regionale Tuchtcolleges en 1 Centraal Tuchtcollege. Het RTG heeft 2 juristen en 3 leden-beroepsgenoten en het CTG heeft 3 juristen en 2 leden-beroepsgenoten. De procedure is als volgt, de klager dient (in sommige gevallen ondersteund door een tuchtklachtfunctionaris) een klaagschrift in bij het RTG en betaalt 50 euro griffierecht waarna het klaagschrift naar verweerder wordt gestuurd en er een vooronderzoek wordt gestart. Eerst een schriftelijk vooronderzoek waarbij verweerder de mogelijkheid krijgt om via een verweerschrift op de klacht te reageren, gevolgd door een mondeling vooronderzoek waarbij partijen worden uitgenodigd mondeling te worden gehoord. De beoordeling vindt plaats in de raadkamer of ter zitting. De uitspraak volgt binnen 2 maanden.
Wie is bevoegd tot klagen? De patiënt uiteraard, familie/nabestaanden van de patiënt, ouders van minderjarigen, een collega ( opdrachtgever of werkgever) en ook de IGJ. De verjaringstermijn is 10 jaar. De meeste klachten gaan over geen of onvoldoende zorg, onjuiste behandeling of verkeerde diagnose en onjuiste verklaring of rapport. Afgehandelde klachten in 2019, totaal 1502, beslissingen gewezen na zitting 34% en beslissingen gewezen na raadkamer 66%. Om te bepalen of een klacht gegrond is toetsen de tuchtcolleges de klacht aan twee tuchtnormen neergelegd in de wet BIG. Bij de toetsing gaat het niet of het handelen beter had gekund, maar “om het geven van een antwoord op de vraag of de beroepsbeoefenaar bij het beroepsmatig handelen is gebleven binnen de grenzen van een redelijk bekwame beroepsuitoefening, rekening houdend met de stand van de wetenschap ten tijde van het klachtwaardig geachte handelen en met hetgeen toen in de beroepsgroep ter zake als norm of standaard was aanvaard” Beslissingen na zitting in 2019: 40% van de zaken zijn gegrond verklaard en 12% van alle klachten tegen artsen zijn gegrond verklaard. In 2019 zijn de volgende 194 gegrond verklaarde maatregelen/beslissingen genomen:
1. Gegrond, geen maatregel 18
2. Waarschuwing 79
3. Berisping 65
4. Boete 0
5. (voorwaardelijke) schorsing inschrijving register 15
6. Gedeeltelijke ontzegging 0
7. Doorhaling, verbod her inschrijving 17
Het instellen van een Hoger Beroep is altijd mogelijk voor de verweerder, voor de klager als de klacht is afgewezen of hij is niet-ontvankelijk verklaard en het is ook altijd mogelijk voor de IGJ. De publicatie van de uitspraken vindt geanonimiseerd plaats op www.tuchtrecht.nl sedert 1 januari 2010. Als ook in de Staatscourant en in aangewezen tijdschriften en nieuwsbladen. Ongeanonimiseerde publicatie van de maatregel in het BIG-register vindt altijd plaats voor beroepsbeperkende maatregelen en bij een berisping en geldboete indien het RTG of CTG daartoe beslist.
Er is een klacht ingediend tegen mij, wat nu? Het advies luidt, deel het met collega’s en zoek ondersteuning. Informeer de leidinggevende en vraag juridische bijstand. Verdere informatie is te vinden in het dossier Tuchtrecht op de KNMG website.
o Chat-vraag: Klager trekt klacht in, RTG zet toch door vanwege de jurisprudentie. Antwoord Nicolien Verkleij: dit is hoogst uitzonderlijk, ik heb het slechts één keer meegemaakt.
o Chat-vraag: Arts werkt bij een Zelfstandig Bestuursorgaan en vraagt of een cliënt het dossier mag opvragen of valt dit onder het medisch beroepsgeheim? Antwoord Anneloes Rube: bellen met KNMG.
o Zaal-vraag: Wordt het beoogde doel, verbetering van het functioneren van de gezondheidszorg ook bereikt? Antwoord Anneloes Rube: het standpunt van de KNMG is dat het Tuchtrecht dit doel dient. Er loopt nu een VWS-onderzoek naar en de uitkomsten volgen later.
De rol van de tuchtrechter en leden beroepsgenoten
Nicolien Verkleij is tuchtrechter en voorzitter van het RTG Den Haag en waarnemend voorzitter van het RTG Amsterdam.
Nicolien laat weten dat ze nu geen waarnemend voorzitter meer is van het RTG Eindhoven. Vanaf 2016 is ze tuchtrechter. Wat is de associatie bij tuchtrecht? Dat is de angst bij artsen voor tuchtklachten. Maar mensen maken nu eenmaal fouten. Nicolien is jurist, was officier van justitie en nu dus rechter.
Ze begint met een persoonlijke ervaring. In haar 40e levensjaar veroorzaakte Nicolien een verkeersongeval, op een rotonde klapte ze op een andere auto. Ze was altijd een goede chauffeur geweest maar veroorzaakte toch een ongeval. In de opvoeding was er te weinig aandacht voor het gevoel en later in het werk werd er ook meer met het hoofd gewerkt en weinig met gevoel. Door dit ongeval is ze veel milder geworden voor zichzelf en voor anderen.
De taak van de tuchtrechter is:” het bevorderen van de kwaliteit van de uitoefening van de individuele gezondheidszorg”. Kritiek op de tuchtrechter is er ook. Van de kant van verweerders die vinden dat de procedure te lang is en te punitief en te formeel. Ook is de verjaringstermijn te lang. De klagers vinden dat de tuchtrechter niet onafhankelijk is en dat er sprake is van vriendjespolitiek.
Hoe pak je een zaak aan en waar let je op. De belangrijkste onderdelen zijn: het normenkader, het dossier, de communicatie/opstelling en het lering trekken uit een casus.
Het Normenkader, wat is goede zorg, wat zijn de criteria en wie bepaalt dat:
• De wet, WGBO en wet BIG.
• Richtlijnen en protocollen.
• Wat is gebruikelijk in de beroepsgroep.
• Uitspraken van het CTG. Er is een doorslaggevende rol voor de leden-beroepsgenoten als het medisch handelen betreft. (3 in RTG en 2 in CTG).
Het Dossier, is het goed bijgehouden?
• Voor jezelf als geheugensteun.
• Voor de patiënt en zijn familie.
• Voor de opvolgende behandelaar.
• Voor latere beoordeling van het handelen.
De Communicatie/professionele opstelling:
• Tijdens de behandeling: luisteren, en reflecteren op inhoud, gevoel en behoefte.
• Voldoende en duidelijke informatie geven, afgestemd op patiënt.
• Voldoende daadkracht en regie.
• Nadat klachten zijn geuit, openheid en empathie in verweerschrift.
• Verdedigen van eigen handelen mag niet tot zwaardere maatregelen leiden.
Is er Lering getrokken uit de casus?
• In team met collega’s besproken of in de beroepsvereniging?
• Is er verandering aangebracht in de werkwijze?
De afwegingen van het RTG zijn: is er tuchtrechtelijk verwijtbaar gehandeld of nagelaten? En zo ja, moet er een maatregel opgelegd worden en zo ja welke?
1. Waarschuwing bij relatief lichte fouten.
2. Berisping bij ernstiger fouten.
3.Schorsing /doorhaling bij heel ernstige fouten.
Aan welke verbeteringen wordt gewerkt binnen het tuchtrecht?
In de wet BIG per 1 april 2019:
1. Voorzittersbeslissing: klacht kennelijk ongegrond of van onvoldoende gewicht.
2. Griffierecht 50 euro.
3. Publicatie op naam bij berisping alleen als tuchtcollege dat bepaalt.
4. Kostenveroordeling ten laste van aangeklaagde zorgverlener.
5. Tuchtrechtfunctionaris bij VWS voor hulp bij formulering klacht.
In de toepassing:
1. Streven naar gelijkwaardiger behandeling ter zitting met oog voor impact/emoties van beide partijen.
2. Klare Taal in uitspraken en brieven, minder formeel en juridisch taalgebruik.
3. Duidelijker leerpunten uit casus benoemen in uitspraak.
4. Verzoek aan wetgever: verkorting verjaringstermijn tot vijf of zeven jaar.
5. Meer naar buiten treden met informatie.
Hoe kan er meer geleerd worden van het tuchtrecht?
1. Structurele analyse door beroepsverenigingen.
2. Bespreken van uitspraken in overleggen.
3. Meer aandacht in de opleiding voor fouten.
4. In de opleiding ook aandacht voor mogelijkheid klacht.
5. Aanbevelingen in uitspraken tuchtcolleges.
Fouten maken is menselijk, wees erop voorbereid dat dat ook jou kan gebeuren. Wees er op voorbereid dat je een klacht kunt krijgen. Er is niet altijd een verband tussen een fout en een klacht, 70% van de klachten is ongegrond. Een tuchtprocedure eng vinden is normaal. Zoek juridische bijstand en bereid je voor met een ervaringsdeskundige. Zoek informatie op en ga een keer kijken bij een zitting.
Nicolien stelt ter afsluiting dat ze in haar beroep van tuchtrechter nóg meer respect heeft gekregen voor dokters, omdat zij zoveel moeten kunnen en weten.
Voor meer info: www.tuchtcollege-gezondheidszorg.nl
o Chat-vraag: Waarom de schandpaal toch nog gebruiken? Antwoord: Als iemand niks van klachten leert dan kan dit zinvol zijn ter bescherming van patiënten.
o Zaal-vraag: Specialist ouderengeneeskunde vraagt hoe lang maatregelen in het BIG- register blijven geregistreerd?
Antwoord Anneloes Rube: in de meeste gevallen 5 jaar, zie ook de website van het BIG-register.
Na de pauze gaan we uiteen in break-out rooms en tafelgroepen in de zaal.
De verschillende groepen krijgen twee vragen mee om ervaringen mee uit te wisselen.
1. Heb jijzelf weleens een fout gemaakt of een incident wat impact op je had? Wat deed het met je?
2. Heb je weleens een klacht gehad? Zo ja, was deze dan terecht?
De terugkoppeling uit enkele groepen: De terugkoppeling van de break-out rooms is helaas niet gelukt.
De terugkoppeling van twee tafelgroepen in de zaal:
1. De tafelgroep van Leon Engels, bestuurslid KNMG ZOB: we hebben een paar ervaren mensen die problemen hebben met de “beklaagdenbank” en met de lange duur van de procedure met heel veel impact. 2. De tafelgroep van Ilse van de Ven, bestuurslid KNMG ZOB: er is veel herkenning in haar tafelgroep, ook heeft men ervaring met patiënten die dreigen met een tuchtzaak. En dan de kosten die gemaakt moeten worden zijn ook zeker niet gering.
Voorkomen van een (tucht)klacht
Francisca Hardeman introduceert de beide sprekers van de Stichting Openheid na Incidenten: Catherine Poorthuis, jurist gezondheidsrecht en voorzitter en Hans Brölmann, gynaecoloog np en bestuurslid. Dit onderwerp willen beiden, als trainer en coach, zo breed mogelijk uitdragen. Alle zorgverleners moeten geïnformeerd worden.
Waarom een stichting ter bevordering van openheid?
• Openheid is na incidenten de sleutelfactor in het herstel van vertrouwen van patiënten en naasten in de zorg, in het versterken van de patiëntveiligheid en in de verwerking van het trauma door patiënt en naasten en de betrokken zorgverlener.
• De Stichting verzorgt voordrachten, intervisie, cursus en trainingen.
Met behulp van Sendsteps worden een tweetal vragen voorgelegd aan alle deelnemers.
Als ik als dokter een fout heb gemaakt waar de patiënt geringe schade van heeft geleden, dan zou ik de fout tegenover de patiënt erkennen:
• Altijd. (49,2%)
• Meestal. (45,9%)
• Soms. (3,3%)
• Nooit. (1,6%)
Als ik als dokter een fout heb gemaakt waar de patiënt ernstige schade van heeft geleden, dan zou ik de fout tegenover de patiënt herkennen:
•Altijd. (70,1%)
•Meestal. (23,9%)
•Soms. (3,0%)
•Nooit. (3,0%)
Er volgt een casus van een jonge dame met een wervelfractuur na val van paard. Er volgt een spondylodese met schroeven. Na een jaar rugpijn en krachtsverlies benen. De neuroloog verwijst naar psychiater. De klachten nemen toe en neuroloog ander ziekenhuis constateert een dreigende dwarslaesie, ze wordt succesvol geopereerd en herstelt. Het gesprek met de eerste neuroloog was onbevredigend hij erkende de onjuiste diagnose niet en bood geen excuses aan.
Vraag aan alle deelnemers met behulp van Sendsteps.
Wie worden er beter van openheid na incidenten?
• De patiënt. (6,2%)
• De zorgverlener. (0,0%)
• De zorginstelling. (0,0%)
• De patiëntveiligheid. (4,6%)
• Alle bovengenoemden. (89,2%)
Wat gebeurde er met de neuroloog? Deze kreeg een claim en een melding bij de IGJ.
Wat houdt openheid in en wat is het belang.
Openheid is in ieders belang, in het belang van de patiënt en van de hulpverlener maar ook in het belang van de organisatie en de gehele samenleving. (patiëntveiligheid en kosten) Openheid er is geen ontkomen aan, er is een gedragscode GOMA en een wettelijke verplichting, verder wegen Tuchtcolleges openheid mee. Erkenning vraagt moed en biedt vergeving.
Wat willen patiënten en naasten horen?
Hoe is het gebeurd? Een spijtbetuiging en excuses als er een fout gemaakt is. Verbetermaatregelen om een herhaling te voorkomen. Maar vooral goed luisteren naar de behoeften van patiënt en naasten. Van het grootste belang is het sporen van inhoud, taal en lichaamstaal. Wat de taal betreft, het moet een heldere boodschap zijn zonder speculatie en jargon. Zonder verhullen van feiten en afwijzen van verantwoordelijkheid en zonder externaliseren van fouten. De definitie van een fout luidt: het niet uitvoeren van een geplande actie of het toepassen van een verkeerd plan om het doel te bereiken. De kenmerken zijn: niet opzettelijk, veroorzaakt schade en voldoet niet aan de professionele standaard.
Hoe het disclosuregesprek te voeren?
De intuïtieve reactie van de arts is: uitleggen. Als er iets fout is gegaan wordt uitleggen ervaren als verdedigen. De intuïtieve reactie van de patiënt is: boosheid. Het resultaat is een (tucht)klacht en/of claim. Openheid is lastig, onzekerheid over wat al dan niet vertellen en hoe het te vertellen. Het gesprek is ook moeilijk vanwege gevoelens van schuld en schaamte en angst voor de gevolgen.
Hoe is dit gesprek toch mogelijk? Door non-verbaal empathisch gedrag, ons brein is ingesteld op ‘lezen’ van gedrag, de visuele waarneming in ons brein werkt sneller. De non-verbale communicatie omvat houding, gezichtsuitdrukking en stem. Tot 65% van de boodschap brengen we non-verbaal en wanneer emoties meespelen tot 80%. Empathie tonen door oogcontact, rechtop zitten in de juiste open houding en vooral door aandachtig luisteren.
Conclusies en aanbevelingen
Empathische communicatie kan juridische escalatie voorkomen. Stel aan de orde : toedracht en zo nodig spijt en excuses en benoem verbetermaatregelen. Taal en lichaamstaal moeten ‘sporen’ met de boodschap. Gun uzelf een disclosure training.
Wat kan de Stichting voor jullie betekenen? Bekijk de website, organiseer een lezing/presentatie voor collega’s. Vraag hulp na een incident ter voorbereiding op een gesprek en oefen het gesprek met een collega. Tot slot wordt geattendeerd op het pas verschenen boek: “Handboek openheid na incidenten in de zorg” geschreven door Hans Brölmann.
o Chat-vraag: Tuchtrecht voor verbetering van de zorg, maken deze adviezen de zorg beter?
Antwoord: Openheid leidt tot leren van elkaars fouten en dat dient het belang van de patiëntveiligheid.
o Chat-vraag: van eerder op de avond: Impact klacht is zo groot, via advocaten worden partijen zwart gemaakt etc. Kan het niet rustiger, aardiger?
Antwoord: Nicolien Verkleij: Soms gaat het er erg fel aan toe met fanatieke familieleden en boze patiënten. Alle voorzitters willen het zo goed mogelijk houden.
Francisca Hardeman, onze moderator van deze avond sluit af en bedankt alle deelnemers en de sprekers. Ze memoreert nogmaals dat alle deelnemers een evaluatieformulier zullen ontvangen in hun mailbox.
Het laatste woord is aan Kathinka Peels, voorzitter van ons KNMG district Zuidoost-Brabant. Ze bedankt iedereen in de zaal en thuis voor hun actieve deelname. Het is een angstig iets, een klacht, we hebben veel informatie gekregen vanavond en toch hoop ik dat het mijn deur voorbijgaat. We hebben een hart onder de riem gekregen, er is een maatstaf, redelijk bekwame beroepsuitoefening. De anonimisatie ( het besluit tot niet publiceren van een maatregel tenzij) is goed gedaan door de KNMG. Absolute dossierplicht en informatieplicht daar draait het om. Fouten worden gemaakt, openheid moet, mag ook. Zoek hulp, juridisch, trainingshulp etc. Dank aan de sprekers en een veilige thuisreis gewenst. Over een maand staat de film ‘Hope’ op ons programma ook in deze zaal van de Verkadefabriek. Alle potentiële belangstellenden zijn hierbij uitgenodigd.
Jacob Luttjeboer.