Een vrouw meldt zich in partu op de SEH. De foetus blijkt in nood en een spoedsectio is geïndiceerd. De vrouw weigert echter om hier toestemming voor te geven. Zij staat erop om de bevalling vaginaal te doen. Dat zal vrijwel zeker leiden tot de dood van het ongeboren kind of anders ernstige schade. Mag ik als arts in deze situatie, tegen de wil van de vrouw, een sectio uitvoeren?
U heeft in deze situatie in de eerste plaats de taak om met de patiënt in gesprek te gaan. Belangrijk is om haar zo goed mogelijk te informeren en haar erop te wijzen dat een sectio in het belang is van haarzelf én van haar kind. U mag echter niet zonder toestemming van de patiënt een gedwongen sectio uitvoeren.
Het recht op zelfbeschikking
Een patiënt heeft het recht om een (noodzakelijke) behandeling te weigeren. Als de vrouw wilsbekwaam is, dan is volgens de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) haar toestemming nodig voor een behandeling.1 Het recht op zelfbeschikking en het recht op lichamelijke integriteit van de vrouw laten een dwangbehandeling niet toe. Dat geldt ook als een belang van een ander – zoals een ongeboren kind – in het spel is.
In geval van wilsonbekwaamheid
Spoedsectio onder dwang kan in uiterste instantie overwogen worden wanneer de vrouw wilsonbekwaam is. Een gedwongen ingreep mag alleen als de sectio erop gericht is om ‘ernstig nadeel’ voor de vrouw zelf te voorkomen. Bijvoorbeeld als de vrouw ernstig leed zou ondervinden van een negatieve afloop van de zwangerschap (verlies van het kind) en/of als haar eigen leven in gevaar is. Gelet op de ernstige inbreuk op de lichamelijke integriteit die een arts bij een sectio moet plegen, is grote terughoudendheid hierbij op zijn plaats.
Verplichte zorg
Bij mensen met een psychische stoornis is verplichte zorg, zoals bedoeld in de Wet verplichte ggz (Wvggz), soms mogelijk.2 Dit geldt bijvoorbeeld voor een behandeling van een somatische aandoening die verband houdt met de psychische stoornis.3 Verplichte zorg mag alleen als ultimum remedium verleend worden, als het ernstig nadeel voor de betrokkene zelf of een ander niet op een andere, minder ingrijpende, manier afgewend kan worden. De behandeling van een aandoening of conditie die geen verband houdt met een psychische stoornis, zoals een zwangerschap, valt niet onder verplichte zorg. Daarop is de WGBO van toepassing.
1 Artikel 7:450 lid 1 BW.
2 Bij mensen met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap kan onvrijwillige zorg, zoals bedoeld in de Wet zorg en dwang (Wzd), mogelijk zijn.
3 Artikel 3:2 Wvggz.