Een patiënt verschijnt voor de derde keer op rij niet op een afspraak. De eerste keer zou hij de datum verkeerd hebben genoteerd, de tweede keer het tijdstip en de derde keer zou de bus niet hebben gereden. De relatie was al niet zo goed en nu wil ik de behandelingsovereenkomst beëindigen. Mag dat?
Uit de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) volgt dat een arts een behandelingsovereenkomst alleen kan beëindigen als daar ‘gewichtige redenen’ voor zijn. Hoe vervelend ook, bij driemaal niet verschijnen is er in principe geen sprake van een gewichtige reden.
Het advies is om met de patiënt in gesprek te gaan en afspraken te maken over wat wenselijk is binnen de behandelingsrelatie. Leg die afspraken schriftelijk vast zodat jullie hier beiden op kunnen terugvallen.
Ook kun je met de patiënt bespreken of het niet-verschijnen misschien iets met jou te maken heeft. Zo ja, dan ben je mogelijk niet de juiste behandelaar voor hem. De conclusie kan dan zijn dat het wenselijk is om uit te kijken naar een nieuwe arts. Dit is dan de beslissing van de patiënt zelf.
Het is voor een arts niet snel mogelijk om eenzijdig een behandelingsovereenkomst te beëindigen. Dit heeft te maken met de afhankelijke positie van de patiënt en de mogelijke gevolgen voor zijn gezondheid als de behandeling wordt stopgezet. Je kunt een behandelingsovereenkomst alleen eenzijdig beëindigen als daar ‘gewichtige redenen’ voor zijn. In de wet is niet uitgewerkt wat hieronder precies wordt verstaan. Wel wordt in de KNMG-richtlijn Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst met voorbeelden geïllustreerd wat gewichtige redenen kunnen zijn (paragraaf 3.1). Deze kunnen bijvoorbeeld liggen in de aard en/of omvang van de hulpvraag, onheus of agressief gedrag van de patiënt, of een ernstig conflict met de patiënt.
Sommige vormen van ongepast gedrag, waaronder verbaal en fysiek geweld, kunnen rechtstreeks samenhangen met de ziekte van de patiënt. Naarmate de patiënt er minder aan kan doen dat hij zijn eigen zorg bemoeilijkt – zijn situatie is misschien juist reden tot zorg – is het moeilijker te verantwoorden om de behandelingsovereenkomst eenzijdig te beëindigen. Maar ook in een dergelijke situatie kan niet het uiterste van je worden gevergd. Meer informatie hierover vind je in paragraaf 3.1 onder b van de Richtlijn Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst.
Als er sprake is van een gewichtige reden om de behandelingsovereenkomst eenzijdig te beëindigen, is het van belang om daarbij bepaalde zorgvuldigheidseisen in acht te nemen. Uit de (tucht)rechtspraak blijkt dat die zorgvuldigheid minstens even belangrijk is als de gewichtige reden(en) om de overeenkomst te beëindigen.
Het is van belang dat je de volgende zorgvuldigheidseisen in acht neemt:
Waarschuw de patiënt herhaaldelijk en onderzoek of herstel van de relatie mogelijk is.
Blijf noodzakelijke hulp verlenen of laat verlenen totdat de patiënt een andere behandelaar heeft gevonden.
Verleen medewerking aan de patiënt om na de beëindiging van de overeenkomst elders zorg te ontvangen.
Uit de (tucht)rechtspraak blijkt dat het in eerste instantie je verantwoordelijkheid als arts is om de communicatie met de patiënt (weer) in goede banen te leiden. Je zult in ieder geval moeten onderzoeken en proberen of herstel van de relatie mogelijk is. Je mag de overeenkomst alleen met onmiddellijke ingang beëindigen als er sprake is van zeer dringende redenen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om uiterst agressief gedrag, waarbij niet van je kan worden verlangd om de behandelingsovereenkomst voort te zetten.
Er geldt geen vaste termijn die je in acht moet nemen bij beëindiging van de behandelingsovereenkomst. Afhankelijk van de omstandigheden moet je bepalen welke termijn redelijk is. Relevant is onder meer de ernst van de medische situatie van de patiënt en daarmee de afhankelijkheid van de zorgverlening. Daarnaast spelen ook de aard en de duur van de arts-patiëntrelatie een rol. Bovendien moet de patiënt een redelijke termijn krijgen om een aanvaardbaar alternatief voor de zorg te vinden.