Een patiënt van mij krijgt vanwege een tekort aan vitamine B12 iedere twee weken een injectie toegediend. De eerste paar keer heb ik (als huisarts) deze injectie bij de patiënt gezet, maar de patiënt geeft aan dat hij dit vanaf nu zelf wel kan doen. Ik vraag mij af of ik op het verzoek van de patiënt kan ingaan en wat het voor mij betekent als de patiënt hier fouten bij maakt. Ben ik als arts verantwoordelijk voor een injectie die een patiënt zelf in de thuissituatie zet?
Als je patiënt zelf een injectie wil zetten in zijn thuissituatie, dan is het jouw verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat dit op een verantwoorde manier kan gebeuren. Als je duidelijke instructies hebt gegeven maar de patiënt deze niet opvolgt, ligt de verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid voor eventuele fouten in beginsel niet bij jou.
Voorbehouden handelingen
Het zetten van een injectie is een zogenoemde ‘voorbehouden handeling’. Volgens de Wet BIG mogen zorgverleners voorbehouden handelingen alleen verrichten als zij daartoe bevoegd zijn of als zij handelen in opdracht van een bevoegde beroepsbeoefenaar1. Bovendien moeten ze bekwaam zijn om de handeling uit te voeren2.
De Wet BIG is echter alleen van toepassing in situaties waarin beroepsmatig gehandeld wordt. De voorwaarden voor het verrichten van een voorbehouden handeling gelden daarom niet als een patiënt deze handeling zelf uitvoert. Of als hij dit laat doen door een van zijn naasten thuis. Dit geldt ook voor het zetten van injecties: het staat de patiënt en zijn naasten vrij om deze handeling zelf uit te voeren.
Verantwoordelijkheid van de arts
Dat neemt niet weg dat je als arts wel je verantwoordelijkheden hebt. Sommige middelen lenen zich niet om in de thuissituatie te worden toegediend door personen die daarvoor niet bevoegd en bekwaam zijn. Bijvoorbeeld omdat de mogelijke risico’s te groot zijn. Deze middelen moet je dan zelf toedienen.
Besluit je dat een patiënt en/of zijn naaste een bepaalde injectie zelf in zijn thuissituatie kan zetten? Dan moet je je ervan vergewissen dat dat op een verantwoorde manier kan gebeuren. Dit betekent dat je ervoor moet zorgen dat degene die de injecties gaat zetten daar de benodigde vaardigheden voor verwerft, zodat eventuele schade voorkomen kan worden.
Daarnaast moet je de patiënt en/of degene die de injectie gaat zetten, duidelijk uitleggen wat de potentiële risico’s en de voor- en nadelen zijn van het zelf zetten van de injectie. Ook moet je duidelijk maken wat de eventuele gevolgen zijn als de injectie niet adequaat wordt gezet. Verder doe je er goed aan om in het medisch dossier van de patiënt aan te tekenen wat je met hem hebt besproken en dat hij hiermee heeft ingestemd.
Als er toch iets fout gaat
Als je duidelijke instructies hebt gegeven, maar de patiënt volgt deze niet op en gaat er daardoor toch iets mis, dan ligt de verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid in beginsel niet bij jou.
1 Artikel 35 wet BIG.
2 Artikel 35a wet BIG.