Als huisarts neem ik drie weken waar. Een patiënt in de laatste levensfase heeft mij om euthanasie verzocht. In het verleden heeft hij daar met zijn eigen huisarts over gesproken, maar er was toen geen actueel en concreet euthanasieverzoek. Inmiddels is het lijden voor deze patiënt ondraaglijk geworden: extreme pijn, moeheid en totale afhankelijkheid. Mag ik als waarnemend arts euthanasie uitvoeren?
Als waarnemend arts mag u euthanasie uitvoeren. Wel is behoedzaamheid geboden. Om tot een zorgvuldige afweging te kunnen komen, moet u zelf een beeld vormen van de situatie van de patiënt. Het volstaat niet om het oordeel van de eigen arts van de patiënt als vaststaand gegeven over te nemen. U moet de tijd nemen en hebben om de patiënt goed genoeg te leren kennen om te kunnen beoordelen of aan alle wettelijke zorgvuldigheidseisen wordt voldaan.
Euthanasie is strafbaar, tenzij het door een arts wordt uitgevoerd die zich houdt aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen.1 Ook moet de arts de euthanasie melden bij de gemeentelijke lijkschouwer. Als waarnemer is het dus niet strafbaar om euthanasie uit te voeren.
Wel is het essentieel dat u zich goed verdiept in de situatie van de patiënt in relatie tot het euthanasieverzoek. Dit heeft in de regel tijd nodig, ook al zijn daarvoor geen absolute getallen beschikbaar. De benodigde tijd zal bepaald worden door de aard van het verzoek, de ernst van het lijden en de te verwachten levensduur.
U moet ervoor waken dat er, door een werkelijk bestaande of zo gevoelde tijdsdruk, een situatie ontstaat waarin het niet goed meer mogelijk is om tot een professioneel oordeel te komen. Het gevaar is aanwezig dat de hulpvraag zo dwingend wordt geformuleerd dat er subjectieve en/of onzuivere motieven insluipen om de hulpvraag te honoreren. De vraag is welke omstandigheden bepalen dat er niet kan worden gewacht tot de terugkomst van de eigen arts.
Als u besluit om niet op het euthanasieverzoek in te gaan
Als u als waarnemer besluit om niet in te gaan op het verzoek of het verzoek niet kunt inwilligen, dan bespreekt u dit met de patiënt. Tevens moet u uw besluit, met onderbouwing, documenteren in het medisch dossier van de patiënt. Dit is ook van belang voor een adequate overdracht (bijvoorbeeld aan de huisartsenpost). Daarnaast is het van belang om goede begeleiding en adequate palliatieve zorg aan de patiënt te blijven bieden.
Als u besluit om wel op het euthanasieverzoek in te gaan
Als u op het euthanasieverzoek ingaat, dan moet u er zelf van overtuigd zijn dat aan alle zorgvuldigheidseisen wordt voldaan. Het is niet de bedoeling dat u als waarnemer alleen de zorgvuldigheidseisen toetst en vervolgens de uitvoering ‘overdraagt’ aan de eigen arts. De eigen arts zal ook zelf moeten beoordelen of aan alle zorgvuldigheidseisen wordt voldaan. Als u bereid bent om de euthanasie uit te voeren, dan moet u ook de SCEN-arts consulteren, met de apotheker de uitvoering voorbereiden, een verslag schrijven en de levensbeëindiging melden bij de gemeentelijke lijkschouwer. Is de eigen arts van de patiënt weer terug, dan moet u die informeren over de euthanasie.
U bent als waarnemer de uitvoerend arts die verantwoording aflegt aan de toetsingscommissie euthanasie. De toetsingscommissie zal het praktijkadres of instellingsadres van de eigen arts van de patiënt gebruiken om met u te corresponderen. Houdt u er rekening mee dat u toegang moet hebben tot het dossier van de patiënt, zeker als de toetsingscommissie aanvullende vragen heeft.
1 Artikel 2 Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding.