Dossier / bijgewerkt: 7 augustus 2020
Een calamiteit is een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van een patiënt of een ernstig schadelijk gevolg voor de patiënt of cliënt heeft geleid.
Om de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in staat te stellen waar nodig en tijdig in te grijpen, bepaalt de wet dat zorgaanbieders verplicht zijn calamiteiten te melden bij de IGJ. Hoe een melding moet worden gedaan, staat sinds de invoering van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) in het Uitvoeringsbesluit Wkkgz (voorheen in de Leidraad Meldingen van de IGJ). Sinds de Wkkgz (1 januari 2016) geldt niet alleen voor instellingen, maar ook voor solistisch werkzame zorgverleners een meldplicht in geval van een calamiteit.
Het doel van een melding is niet primair om een individuele beroepsbeoefenaar daarop aan te spreken, maar om kwaliteitssystemen die niet goed functioneren op te sporen teneinde dat te kunnen verbeteren.
De KNMG vindt openheid rondom fouten en incidenten jegens de patiënt en anderen een groot goed. Deze openheid draagt bij aan veilige zorg en aan het (herstel van) vertrouwen tussen arts en patiënt. Het belang van openheid geldt onverkort voor calamiteiten. Een calamiteit is een zeer ernstig incident in de zorg.
Ten behoeve van de verbetering van kwaliteit en veiligheid van de zorg, moet een calamiteit binnen een instelling - net als ieder incident - worden gemeld volgens de veilig melden procedures in de zorginstelling. Daarnaast is in het KNMG Kwaliteitskader medische zorg ‘Staan voor kwaliteit’vastgelegd dat artsen calamiteiten, evenals omstandigheden die tot een calamiteit kunnen leiden, onverwijld melden aan het bestuur van de instelling. Op die manier wordt het bestuur in staat gesteld tijdig de IGJ te informeren.
De zorgaanbieder moet incidenten die merkbare gevolgen voor de patiënt hebben ook melden aan de patiënt en aantekenen in het patiëntendossier.
De IGJ is bevoegd tot inzage in de patiëntendossiers zonder toestemming van de patiënt voor zover dat noodzakelijk is voor de vervulling van het toezicht op de kwaliteit van zorg of een andere Inspectietaak. De Inspecteur is in die gevallen gebonden aan dezelfde geheimhoudingsplicht als de hulpverlener.
Indien gegevens zich bij de Inspectie bevinden, bijvoorbeeld na een calamiteitenmelding, kunnen burgers of de pers een beroep doen op de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) en de Inspectie verzoeken de gegevens waarover zij beschikt voor iedereen openbaar te maken. De inspectie kan zo’n verzoek alleen afwijzen als zij hard kan maken dat haar werk, de privacy van de patiënt of één van de andere uitzonderingen van de WOB in de weg staat aan openbaarmaking.