Iedereen in Nederland heeft, los van verblijfsstatus, recht op medisch noodzakelijke zorg, zo volgt uit de Grondwet en internationale verdragen. Dit is ook verwoord in de KNMG-gedragsregels voor artsen: artsen geven iedereen noodzakelijke medische zorg volgens de professionele standaard. Het is aan de overheid om te waarborgen dat iedereen daadwerkelijk gebruik kan maken van dit recht en zo nodig een passende vergoeding te bieden voor de geleverde zorg.
Asielzoekers die in de centrale opvang verblijven van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) hebben, net als ieder ander, vergelijkbare toegang tot de gezondheidszorg: zij kunnen bijvoorbeeld naar de huisarts, de verloskundige of het ziekenhuis. De aanspraak op vergoeding van zorg is voor asielzoekers vastgelegd in de Regeling Zorg Asielzoekers (RZA). Het verstrekkingenpakket van de RZA komt grotendeels overeen met het verstrekkingenpakket van de Zorgverzekeringswet en de AWBZ. De asielzoeker kan ook aanspraak maken op een aantal onderdelen uit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Artsen die zorg verlenen aan asielzoekers kunnen geconfronteerd worden met vragen van het Bureau Medische Advisering (BMA) om medische informatie te verstrekken. Die informatie hebben laatstgenoemden nodig om te beoordelen of een asielzoeker op medische of humanitaire gronden in Nederland mag blijven dan wel (nog) niet kan worden uitgewezen. Hierbij gaat het uitsluitend om het verstrekken van feitelijke informatie conform de KNMG-richtlijnen inzake het omgaan met medische gegevens en niet om het afgeven van een zogeheten ‘geneeskundige verklaring’.
Ongedocumenteerde migranten, dat wil zeggen mensen die zonder rechtsgeldige verblijfstitel in Nederland verblijven, hebben net als ieder ander recht op medisch noodzakelijke zorg. De commissie Medische zorg voor (dreigend) uitgeprocedeerde asielzoekers en illegale vreemdelingen (commissie Klazinga) geeft in haar rapport Arts en vreemdeling richtlijnen en adviezen hoe artsen in situaties met ongedocumenteerden kunnen handelen. Deze patiënten zijn vanwege hun verblijfstatus onverzekerbaar. Artsen kunnen op grond van de Zorgverzekeringswet en Vreemdelingenwet een deel van de kosten voor medisch noodzakelijke zorg van het Centraal Administratie Kantoor (CAK) terugkrijgen als de ongedocumenteerde migrant de kosten niet zelf kan betalen en de kosten niet anderszins kunnen worden verhaald. Deze regeling is niet van toepassing op onverzekerde Nederlanders, EU-onderdanen en inwoners van o.a. Aruba, Curaçao en St. Maarten. Op de website van het CAK zijn de specifieke voorwaarden en declaratieformulieren te vinden om gebruik te kunnen maken van de financiële regeling. Aanvullende informatie is eveneens te vinden op de website van Dokters van de Wereld of via de geaccrediteerde e-cursus van de Johannes Wier Stichting.