Waar staan wij voor als artsen? Wat vinden wij belangrijk in onze professionele houding en gedrag? En wat kunnen patiënten, samenwerkingspartners en de maatschappij van ons verwachten? Dat staat in deze KNMG-Gedragscode voor artsen. Zo zijn wij gekomen tot vijftien kernregels die voor elke BIG-geregistreerde arts gelden. Daarmee is de gedragscode een handzaam document geworden dat past in deze tijd.
Staat je vraag hier niet bij? Neem dan contact op met de KNMG Artseninfolijn.
De KNMG-gedragsregels dateren van 2013 en bestonden uit 67 regels. Er was behoefte aan een herziening door het comprimeren van deze regels in een aantal kernregels. Met de vernieuwde KNMG-Gedragscode voor artsen is gekozen voor een handzaam document dat past in deze tijd.
De term ‘gedragsregels’ suggereert dat het gaat om verbiedende of gebiedende regels. De KNMG-Gedragscode bevat echter ook stimulerende en motiverende regels, zoals: ‘Als arts ben je je bewust van de relatie tussen gezondheid, klimaat en milieu. Je zet je in voor een duurzame zorgsector en gezonde leefwereld’. De term Gedragscode past beter bij de nieuw geformuleerde kernregels.
Deze gedragscode bevat vijftien kernregels voor artsen die voortvloeien uit de heersende waarden en normen binnen de beroepsgroep. De code geeft aan wat wij als artsen belangrijk vinden in relatie tot patiënten, collega’s, de samenleving en onszelf. Zo biedt de code een leidraad voor ons professioneel denken en handelen.
Met de gedragscode zijn 67 regels in 15 overkoepelende kernregels gevat. Veel regels zijn daardoor impliciet opgenomen in algemener geformuleerde kernregels. Daarnaast zijn de regels in lijn gebracht met de huidige artsenpraktijk, actuele wetgeving, richtlijnen en inzichten. Ook heeft het document een positievere insteek gekregen, de gedragscode geeft weer wat wij als beroepsgroep belangrijk vinden, waar wij als artsen voor staan.
De gedragscode geldt voor alle BIG-geregistreerde artsen, ongeacht in welk land je je vak uitoefent en ongeacht of je werkzaam bent in care, cure of preventie. De regels in de gedragscode zijn van toepassing op alle werkzaamheden die artsen uitvoeren: van behandelingen tot medische beoordelingen en adviezen. Daarnaast is de gedragscode relevant voor geneeskundestudenten. Bovendien biedt deze gedragscode houvast aan patiënten, werkgevers, zorgaanbieders en de samenleving als geheel: zij kunnen hierin lezen wat ze van een arts kunnen en mogen verwachten.
De KNMG-Gedragscode staat niet op zichzelf: de KNMG heeft tal van publicaties (bijv. richtlijnen, handreikingen en standpunten) die raken aan de onderwerpen waar deze code over gaat. De KNMG-Gedragscode is de kapstok voor deze publicaties. Daarnaast is er ook wet- en regelgeving die voor artsen relevant is, denk aan de Wkkgz en de WGBO. Het is belangrijk om de regels in de gedragscode in samenhang te lezen met de andere KNMG-publicaties en de relevante wet- en regelgeving. Daarom hebben we bij elke kernregel relevante verwijzingen opgenomen naar KNMG-publicaties, wet- en regelgeving, maar ook naar internationale documenten en andere bronnen.
De WMA is opgericht om de onafhankelijkheid van artsen te waarborgen en zet zich in om ethisch verantwoorde en professionele zorgverlening door artsen te bevorderen. De WMA ontwikkelt vele gedragscodes, resoluties en standpunten, bijvoorbeeld over onderwerpen als patiëntveiligheid, medisch wetenschappelijk onderzoek, medische zorg in oorlogssituaties, maar ook over preventieve gezondheidszorg of digitale zorg. De regels die zijn neergelegd in de KNMG-Gedragscode zijn in de lijn met de verklaringen en standpunten van de WMA. In de KNMG-Gedragscode staan alleen de meest gezaghebbende en meest relevante WMA-documenten genoemd.
De KNMG-Gedragscode is leidend voor je professioneel handelen. Toch kunnen er omstandigheden zijn, waarin je je niet volledig aan een kernregel kunt houden. Bijvoorbeeld omdat de ene regel botst met een andere regel. Dat is heel logisch in de praktijk. Denk bijvoorbeeld aan het botsen van kernregel 5 en kernregel 1, in dilemma’s rondom het beroepsgeheim. Als arts weeg je dan wat belangrijker is en wat prevaleert. In die gevallen is het raadzaam om bijvoorbeeld met een collega te overleggen over wat je het best kunt doen. Besluit je om van een kernregel af te wijken, dan is het belangrijk dat je je besluit goed onderbouwt. Hiervoor kun je bijvoorbeeld de Ethische Toolkit van de KNMG gebruiken. Deze toolkit is een online naslagwerk op het gebied van medische ethiek en bevat een stappenplan om tot een onderbouwd besluit te komen. Deze is beschikbaar via www.ethischetoolkit.nl.
Bij het beoordelen van jouw handelen als arts kijkt een (tucht)rechter onder andere naar wat op het moment van jouw handelen de professionele standaard was. De KNMG-Gedragscode voor artsen is onderdeel van die professionele standaard voor artsen.
De (tucht)rechter kan dus de KNMG-Gedragscode gebruiken om jouw handelen te toetsen. De kernregels zijn verschillend van aard, soms bevatten ze een duidelijk verbod (bijv. kernregel 10), soms zijn ze meer motiverend of stimulerend van karakter (bijvoorbeeld kernregel 13 of 14). De (tucht)rechter weegt dit mee in het oordeel.
De (tucht)rechter toetst je handelen aan het document dat op het moment van jouw handelen actueel was. Dit betekent dat handelen dat plaatsvond vóór de publicatie van de vernieuwde KNMG-Gedragscode niet aan de KNMG-Gedragscode wordt getoetst. Dat handelen wordt getoetst aan de regels die op dat moment golden. De vernieuwde KNMG-Gedragscode voor artsen is geldig vanaf 27 mei 2022.
Heb je een goed praktijkvoorbeeld, best practice of ander idee dat goed past bij een van de kernregels van de vernieuwde KNMG-Gedragscode voor artsen, laat het ons weten! Wij ontvangen graag jouw ideeën via communicatie@fed.knmg.nl.
Er bestaan geen andere KNMG-gedragsregels meer naast deze gedragscode. De KNMG heeft wel verschillende publicaties die raken aan de regels in de KNMG-Gedragscode. Dit zijn bijvoorbeeld richtlijnen, handreikingen en standpunten. De KNMG-Gedragscode verwijst dan ook naar die documenten. Met het uitkomen van de vernieuwde KNMG-Gedragscode spreken we als KNMG niet meer over ‘KNMG-gedragsregels’. Daarom zijn twee documenten van titel gewijzigd. Voorheen bestonden er nog twee separate KNMG-Gedragsregels: de KNMG-gedragsregel Niet-reguliere behandelwijzen en de KNMG-gedragsregel Nul is de norm. Beide documenten hebben een andere naam gekregen, maar zijn inhoudelijk niet gewijzigd.
De KNMG-gedragsregel Niet-reguliere behandelwijzen heet nu 'KNMG-handreiking De arts en niet-reguliere behandelwijzen'.
De KNMG-gedragsregel Nul is de norm heet nu 'KNMG-standpunt Nul is de norm'.