Palliatieve sedatie is normaal medisch handelen. Palliatieve sedatie is het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase. Doel is het lijden te verlichten. Het bewustzijn verlagen is een middel om dat te bereiken. Palliatieve sedatie die lege artis wordt toegepast bekort het leven niet. De patiënt komt te overlijden aan de onderliggende ziekte. Hierin onderscheidt palliatieve sedatie zich van euthanasie.
Voor de indicatiestelling van palliatieve sedatie, de randvoorwaarden, het besluitvormingsproces en de uitvoering heeft de KNMG de KNMG-richtlijn palliatieve sedatie opgesteld. Als ondersteuning is ook een sedatiekaart op zakformaat gemaakt en een algemene checklist continue palliatieve sedatie voor instellingen (in samenwerking met het IKNL).
De KNMG en Medisch Contact hebben met deskundigen uit het veld een e-learning over de KNMG-richtlijn palliatieve sedatie gemaakt. Deze is gratis, duurt een uur en is geaccrediteerd voor medisch specialisten, huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde.
In de praktijk bestaat soms onduidelijkheid over de rol van morfine bij zorgverlening rond het levenseinde. Zo wordt soms gedacht dat toediening van morfine op geleide van pijn tot bespoediging van het levenseinde kan leiden. Ook wordt het toedienen van een hoge dosis morfine ten onrechte als een goede manier gezien om een euthanasie uit te voeren. Morfine is niet geschikt om de dood te bespoedigen of patiënten te sederen. Het snel ophogen van morfine kan ervoor zorgen dat het bewustzijn onvoldoende wordt verlaagd, de patiënt verward raakt, of spiertrekkingen (myoclonieën) krijgt.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leidt het ophogen van morfine ook niet tot het bespoedigen van de dood. Morfine is wel geschikt om pijn en benauwdheid te behandelen en kan dus wel een belangrijke rol spelen in de fase van het levenseinde. Artsen die bij patiënten in de palliatieve fase voor vragen of problemen komen te staan, kunnen kosteloos gebruik maken van consultatieteams palliatieve zorg voor advies.
De richtlijn Palliatieve sedatie uit 2009 wordt herzien om goed te blijven aansluiten bij de nieuwste wetenschappelijke kennis en professionele inzichten. In dat kader is een richtlijnencommissie op initiatief van de KNMG en IKNL in februari 2019 gestart om de richtlijn, momenteel in beheer bij de KNMG, te herzien. Naar verwachting is de richtlijn eind 2020 gereed en breed beschikbaar.
De KNMG en IKNL vinden een breed draagvlak voor de richtlijn Palliatieve Sedatie belangrijk. Daarom is een richtlijncommissie samengesteld van professionals die vaak betrokken zijn bij palliatieve sedatie waaronder artsen, verpleegkundigen en apothekers. Alle leden zijn gemandateerd namens hun beroepsvereniging. Een uitgebreide inventarisatie van knelpunten in het veld, waaronder bij patiëntvertegenwoordigers, maakt deel uit van de zorgvuldige procedure. De conceptversie van de richtlijn wordt voorgelegd aan betrokken beroeps-, wetenschappelijke en patiëntenverenigingen.
Samenstelling richtlijncommissie
Voorzitter van de richtlijncommissie is Henriëtte van der Horst (huisarts en hoogleraar huisartsgeneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc). Het vicevoorzitterschap neemt Carel Veldhoven (kaderhuisarts palliatieve zorg, voorzitter PalHAG en arts pijn en palliatieve geneeskunde Radboudumc) op zich. Verder bestaat de commissie uit gemandateerde leden van NHG, NIV, NVA, NVN, NVVC, NVALT, NVKG, KNMP, Verenso, V&VN en Patiëntenfederatie Nederland. De commissie bestaat verder uit een ethicus en een jurist en wordt ondersteund door een literatuuronderzoeker, procesbegeleiders van IKNL en een adviseur van de KNMG. In de klankbordgroep nemen gemandateerde leden van De Geneeskundestudent, VGVZ, NVZA, NVAVG, NVVP, V&VN en een ethicus namens de KNMG deel.